YEMEKTEN SONRA HALSİZLİK VE UYKU HALİ NEDEN OLUR? NEDENLERİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yaz ayları ve sıcaklarla birlikte sık görülen şikayetlerden biri de yemeklerden sonra uyuklama, yorgunluk ve iç geçmesi gibi yakınmalar. Bu duruma tıpta postprandiyal somnolans veya halk arasında yemek sonrası yorgunluk- uyku hali denir. Bu yakınmalar vücudunuzun yemeğe verdiği fizyolojik bir tepki olabileceği gibi bazı hastalıkların ön belirtisi de olabilir. Bu duruma neden olabilecek sebeplere göz atacak olursak;

1. Normal Fizyolojik Tepki

• Kanın sindirim sistemine yönelmesi: Yemekten sonra kan mide-barsak sistemine yönelir. Beyne giden kan azalınca uyku hali olabilir.
• İnsülin salgısı ve triptofan artışı: Özellikle karbonhidratlı yemekler insülini artırır, bu da beyinde seratonin ve melatonin gibi hormonların sentezini artırarak uykuya eğilim yaratabilir.

2. Tıbbi veya Beslenme Kaynaklı Nedenler 

Karbonhidrat Ağırlıklı Beslenme

• Beyaz ekmek, pirinç, makarna, tatlılar gibi basit karbonhidratlar kan şekerini hızlıca yükseltip ardından hızla düşmesine neden olur. Bu ani dalgalanma, halsizlik ve uyku haline yol açabilir. (Reaktif hipoglisemiye benzer)

Reaktif Hipoglisemi

• Yemek sonrası kan şekeri hızla düşer → beyin yeterince glikoz alamaz → halsizlik, terleme, titreme, uyku hissi oluşabilir.
• Özellikle glukoz intoleransı veya insülin direnci olan bireylerde sık görülür.

İnsülin Direnci / Prediyabet

• Vücut yüksek insülin salgılar ama kan şekerini, yağları etkili kullanamaz → yemek sonrası yorgunluk, tatlı isteği olabilir.
• Ailede diyabet öyküsü varsa bu durum daha olasıdır.

Tiroid Yetmezliği (Hipotiroidi)

• Metabolizma yavaşlar → yemek sonrası enerji ihtiyacı artar → vücut karşılayamaz → uykuya meyleder.

Kalitesiz uyku ve kronik yorgunluk sendromu

• Uyku düzeni bozuksa yemek sonrası doğal sedatif etki daha baskın hissedilir.

Hormonal Dalgalanmalar (kadınlarda)

• Adet öncesi dönemlerde progesteronun etkisiyle yeme sonrası uyku hali daha belirgin olabilir.

Ne Yapabilirsiniz?

1. Öğünlerinizi yeniden düzenleyin: Öncelikle yavaş yemek yemelisiniz. Öğün süreniz en az 20 dk olacak şekilde yavaş yemek yeme ve tam doymadan öğünü sonlandırma önemli. Basit karbonhidratlar, unlu şekerli gıdalar ve tatlılar yerine protein + sağlıklı yağ + lifli karbonhidrat (sebzeler) içeren öğünler tercih edilmeli.
2. Küçük ama sık öğünler dene: Özellikle büyük porsiyonlar sonrası yorgunluk daha fazla olur.
3. Kan şekeri testi yaptır: Açlık kan şekeri, HbA1c ve gerekirse OGTT + insülin ile insülin direnci ya da hipoglisemi olup olmadığını anlayabiliriz.
4. Tiroid fonksiyonlarına baktır: TSH, fT3, fT4 düzeyleri.
5. Gerekirse eliminasyon diyeti yapılabilir: Gluten/laktoz gibi gıda intoleransları da halsizlik yapabilir.